Samandağ, eski adıyla Süveydiye (Arapça: السويدية, as-Sūwaydīyah), Türkiye'nin güneyinde, Hatay ilinin ilçelerinden biridir.

Etimoloji

Samandağ eskiden Süveydiye, Yukarı Alevışık ve Levşiye olarak biliniyordu. 1948 yılında resmi adı Simeon Dağı anlamına gelen "Samandağ" olarak değiştirildi.

Coğrafya

Samandağ; Musa Dağı, Kel Dağı ve Saman Dağı arasında bulunan, Asi Nehri'nin Akdeniz'e döküldüğü noktada oluşmuş bir deltada kuruludur. 446 km²'lik yüzölçümüne sahip ilçede bağlı belediye sayısı 12, köy sayısı 31'dir.

Tarih

MÖ VII. yüzyılda Yunanlar (İyonyalılar), Asi Nehri'nin döküldüğü bölgede Al Mina Limanını kurmuşlardır. Bu sayede gemiler Asi Nehri'ni ulaşım ve ticaret yolu olarak kullanmış, sonradan başkent olacak Antakya'nın bir metropol olmasına büyük katkıda bulunmuşlardır. Al Mina limanı, önemini uzun yıllar korumuştur. MÖ 300 yılında Büyük İskender'in ünlü generali, I. Selevkos Nikator tarafından kurulan Selevkos İmparatorluğu'na başkentlik yapmak üzere bir liman şehri olan Seleucia Pierria (bugünkü adıyla Çevlik) kurulmuştur. Ancak I. Selevkos Nikator deniz tarafından sürekli artan saldırılar sebebiyle Antioch (Antakya) şehrini kurmuş ve imparatorluğun başkentini oraya taşımak zorunda kalmıştır.

Roma İmparatorluğu döneminde imparator Vespasianus limanı sel sularından korumak üzere dağlarda tüneller yaptırmıştır. Yapımı toplamda yaklaşık yüz yıla yakın bir zaman boyunca sürdüğü tahmin edilen tüneller, oğlu Titus tarafından tamamlanmıştır. XIV. yy'a kadar Selçuklu, Fatımiler ve Memlük egemenlikleri altında kalan Samandağ, 1516'da Osmanlı hakimiyetine geçmiş ve adı Süveydiye olarak anılmaya başlanmıştır. Samandağ, I.Dünya Savaşından sonra bir müddet Fransızların idaresindeki İskenderun Sancağı sınırları içerisinde kalmıştır. Hatay Devleti'nin kurulmasıyla Antakya'ya bağlı nahiye statüsüne kavuşan Samandağ, 23 Temmuz 1939'da Referandumla Hatay'ın Türkiye'ye ilhakıyla Türkiye Cumhuriyeti'nde Antakya'ya bağlı bir nahiye olmuş, 1948'de Süveydiye adı Samandağ olarak değiştirilerek Hatay iline bağlı bir ilçe olmuştur.

Etnik Yapı ve Din

Samandağ, etnik olarak Arapların, Ermenilerin ve Türkmenlerin yaşadığı bir bölge olmakla beraber Araplar çoğunluğu oluşturur. Dinî ve mezhepsel olarak ise Nusayri (Arap Alevisi) başta olmak üzere Sünnî, Hristiyan Ortodoks, Hristiyan Katolikler ve Gregoryenler gibi çeşitli inanç grupları bulunmaktadır. Samandağ'daki Arapların büyük bir kısmı mezhepsel olarak Nusayridir. Arapların içinde önemli bir nüfusta Hristiyan Ortodoks ve Protestan Araplar da mevcuttur. Bunun yanında çok az sayıda da olsa Türkmen ve Türk aileler de bulunur. Ayrıca bölgede bulunan her inançtan insanlar dindar olup dinlerine bağlıdırlar.

Samandağ halkı aynı coğrafya olan ancak 1920'lerde sınır çizilirken ikiye bölünen ve bir kısmı Türkiye'de bir kısımı ise Suriye'de kalan sınır bölgeleriyle akrabalıkları mevcuttur. Samandağ'da herkes birbirinin milliyetine ve dinine büyük saygı gösterir. Dünyada Ermenistan dışındaki tek Ermeni mahallesi, Samandağ'a bağlı olan Vakıflı Köyü ile anılan mahallesidir.

Diller dillere, çan sesleri ezan sesine, bayramlar bayramlara karışır; en çok bayram burada kutlanır. Ramazan ve Kurban Bayramlarının, Noel ve Meryem Ana Yortularının, Gadir Hum Bayramlarının sevincine tüm Samandağlılar katılır. Komşular birbirlerine "Allah herkese kendi dininde yardımcı olsun" derler. Samandağ'da 350 Arap Ortodoks ailenin yaşadığı Cemal Gürsel (Zeytuniya) Mahallesi'nde birbirine yakın mesafede iki Arap Ortodoks Kilisesi var. 12.yy yapısı kiliselerden Aziz İlyas Kilisesi demir parmaklıklarla çevrilmiş bir avlunun, Meryem Ana Kilisesi ise Ortodoks Mezarlığı'nın içinde. Her ikisi de son derece bakımlı ve ibadete açık.

Seleucia Pieria'nın (Samandağ) Şehir Yapısı

Samandağın bir eski adı da Seleucia Pieria‘dır (Selefkiye). MÖ 300 yıllarında Makedonyalı Büyük İskenderin fetihlerinden sonra, Büyük İskender'in haleflerinden ve Seleukos İmparatorluğu'nun kurucularından biri olan Seleukos I Nicator tarafından kurulmuştur. Seleucia Pieria'nın (Samandağ) şehir yapısı konumu nedeniyle iki bölümden oluşuyordu. Yukarı şehir ve aşağı şehir olarak adlandırılan bu bölümler şehrin kurulduğu bölgedeki arazi yapısı bunu mecburi kılıyordu. Yukarı şehir dağın üst yamacında yer alıyordu. (Bugün Kapısuyu mahallesinin bulunduğu bölge) Denizden yaklaşık 30 metre yüksekliğinde imalathaneler, mabetler ve resmi binalar burada kurulmuştu. Dağın güney-batı tarafında dik kayalıklar şehri aşağıdaki bölümden ayırıyordu. Aşağı şehirle buradaki bağlantıyı dik kayalıklara oyulmuş ve 7-8 kişinin yan yana yürüyebileceği muazzam merdivenler sağlıyordu. (Merdivenler hala sapasağlam durmaktadır ve görülebilecek durumdadır. Merdivenden biraz önce sol tarafta kayanın içine oyularak yapılan, bekçi odası olarak kullanılmış olması muhtemel bir mağara vardır. Burası daha sonra rahiplerin oturduğu yer olarak kullanılmıştır). Aşağı şehir liman çevresinde kurulmuştur. Liman tesisleri yanında pazar, çarşı, dükkânlar ve zanaatkarlar burada bulunmaktadır. Aynı zamanda büyük bir hamam ve küçük bir tiyatro yer almaktadır. Burası şehrin en canlı en hareketli yeridir. İhracat ve ithalat merkezi olduğu için büyük depolar, ayrıca gemi onarımı için küçük bir tersane inşa edilmişti.

Teraslarda zemini mozaikle kaplı lüks Roma villaları yer alıyordu. Şehrin surları içinde yer alan liman bir boğaz ile denize bağlıydı.

Aşağı şehirle, yukarı şehir arasında bulunan kapı dahilen iki burçla dar bir geçidi ihtiva etmektedir. Bunu burcun kalan izlerinden anlamak mümkündür. Surun kalınlığı 4 metredir. Şehrin tamamı bir surla çevrilidir. Bu surun uzunluğu 12,5 km'yi bulur. Bu duvarlardan günümüze çok az bir kısmı kalmıştır. Bazı yerlerde kalıntı izleri durmasına rağmen duvarın büyük bölümünü oluşturan taşlar eski evlerde kullanıldığından bugün sadece izi kalmıştır. Uzaktan bakıldığında rahatlıkla sur izleri görülebilmektedir. Çevre duvarları içerisinde kalan liman 16 hektardır. (160 dönüm)

Şehrin 3 büyük kapısı vardır. En güneydeki kapı şehrin pazar kapısı olarak adlandırılmış, surların dibindeki kapı orta kapısı olarak kullanılmıştır. Bu kapı surların dibindeki kapı olarak Bab el-Kils (kireç kapısı) ve kral kapısı olarak bilindiğine dair görüşler vardır. Şehrin içinden geçen suyun surlardan çıktığı yerdeki kapıya Bab el-Mina (liman kapısı) denmektedir. Bu kapının pazar kapısı gibi şimdi yıkılmış olan iki büyük kulesi vardı. Biraz daha kuzeyde üçüncü bir kule inşa edilmiş ve şehrin iç tarafında uzun bir yapı savunma için yapılmıştır. Yukarı şehrin uzun duvarında yalnız bir kapı (Bab el-hava) yapılmıştır. El Kabusiye (Kapısuyu) mahallesine giden yol buradan başlamaktadır.

Kuzey-doğu şehir duvarından ayrılan çapraz şeklindeki duvar şehrin içine doğru kıvrılmış ve orada kesilmiştir. Şehir duvarı batıdaki suya kadar gelir, öbür uçtan devam edip limana kadar ulaşır ve orada son bulur. Bu liman şimdi Minat el-Atiga (eski liman) ve Minat el-Cedide (yeni liman) denilen yerden dış limana açılır. Kanal kuzeyde kalenin duvarları, güneyde liman duvarlarıyla korunmuştur. Boğazın denize açılan yerinde iki bekçi evi yapılmıştır. Güneydeki bekçi evi kalenin içinde 3x12 metre büyüklüğünde bir oda şeklindedir. Limanın doğu tarafındaki eski liman, duvar izleriyle tespit edilmiştir. Limandan denize bir kanalın gittiği, kanalın etrafındaki sıra kulelerle tespit edilmiştir. Dış binanın genişliği 130-140 metre olarak saptanmıştır. Güneydeki iskele 100 metre uzunlukta 9 metre genişlikte olup yapısını kısmen koruyabilmiştir.

Nüfus

İlçe nüfusu 2020 TÜİK nüfus verilerine göre 124.237'dir.

Yıl    Toplam    Şehir    Kır
1950[2]    28.452    9.175    19.277
1955[3]    34.264    11.118    23.146
1960[4]    42.137    13.912    28.225
1965[5]    44.960    15.990    28.970
1970[6]    55.111    18.131    36.980
1975[7]    65.506    22.540    42.966
1980[8]    64.998    23.672    41.326
1985[9]    82.934    27.477    55.457
1990[10]    89.202    29.857    59.345
2000[11]    106.754    34.641    72.113
2007[12]    124.830    42.012    82.818
2008[13]    129.011    43.528    85.483
2009[14]    129.124    44.137    84.987
2010[15]    129.644    44.918    84.726
2011[16]    129.424    45.199    84.225
2012[17]    128.303    44.912    83.391
2013[18]    116.151    116.151    veri yok
2014[19]    118.373    118.373    veri yok
2015[20]    117.770    117.770    veri yok
2016[20]    119.176    119.176    veri yok
2017[20]    119.558    119.558    veri yok
2018[20]    121.109    121.109    veri yok
2019[20]    122.223    122.223    veri yok
2020[20]    124.237    124.237    veri yok

Not: Büyükşehir yasası nedeniyle köyler mahalle statüsüne geçtiğinden 2013'ten itibaren kır nüfusu tabloda yer almamıştır.

Samandağ Belde ve Köylere Göre Nüfus Dağılımı (2008)
Yerleşim Birimi    Erkek Nüfus    Kadın Nüfus    Toplam
Merkez    21.566    21.962    43.528
Aknehir Beldesi    1.111    1.153    2.264
Değirmenbaşı Beldesi    1.762    1.678    3.440
Koyunoğlu Beldesi    2.065    2.066    4.131
Kuşalanı Beldesi    2.851    2.693    5.544
Mağaracık Beldesi    2.487    2.330    4.817
Mızraklı Beldesi    4929    4.623    9.552
Sutaşı Beldesi    3.226    3.066    6.292
Tavla Beldesi    1.528    1.669    3.197
Tekebaşı Beldesi    4.368    4338    8.706
Tomruksuyu Beldesi    1.606    1.635    3.241
Uzunbağ Beldesi    1.811    1.677    3.488
Yaylıca Beldesi    1.751    1.734    3.485
Beldeler Toplamı    27.392    26.726    54.118
Ataköy    571    577    1.148
Avcılar    412    452    864
Batıayaz    469    448    917
Büyükoba    226    228    454
Ceylandere    144    106    250
Çamlıyayla    87    89    176
Çanakoluk    445    481    926
Çınarlı    329    291    620
Çöğürlü    1.573    1.495    3.068
Çökek    358    315    673
Çubukçu    231    240    471
Eriklikuyu    330    305    635
Fidanlı    561    516    1.077
Gözene    695    702    1.397
Hancağız    332    396    728
Hıdırbey    325    342    667
Huzurlu    703    747    1.450
Hüseyinli    307    296    603
Kapısuyu    869    873    1.742
Karaçay    1.235    1.273    2.508
Meydan    1.173    1.347    2.520
Özbek    301    356    657
Özengili    319    284    603
Seldiren    282    245    527
Vakıflı    58    62    120
Yeniçağ    1.171    1.175    2.346
Yeniköy    137    131    268
Yeşilköy    809    816    1.625
Yeşilyazı    74    88    162
Yoğunoluk    334    325    659
Köyler Toplamı    15.560    15.805    31.365
İlçe Toplamı    64.518    64.493    129.011
Türkiye İstatistik Kurumu[21]
Ekonomi

Günümüzde balıkçılık ve yoğun şekilde tarım yapılan bir ilçedir. Nüfusun belli bir bölümü geçimini yurtdışında(genellikle Arabistan) çalışan aile üyelerinden gelen para ile gelir sağlamaktadır. Akdeniz kıyısında, Çevlik mevkiinden başlayan güneye doğru uzanan kumsalı oldukça uzundur. Çevlik Plajı'nın uzunluğu yaklaşık 14 kilometredir. Dünyanın en uzun sahillerindendir.[22] İlçe, Antakya'ya ve Yayladağı'na asfalt yollarla bağlantılıdır. Samandağ kumsalları, nesli tehlikede olan Chelonia mydas (yeşil kaplumbağa) ve koruma altına alınmış Caretta caretta (iribaş kaplumbağa) türü deniz kaplumbağalarının önemli yumurtlama-üreme alanlarından biridir. Ayrıca bu kumsallar Hayalet Yengeçleri [23] popülasyonuna ev sahipliği yapar

Narenciye, mandalina ve portakal, zeytin üretimi yapılır. İlçede 30 eczane iki sağlık ocağı 1 devlet hastanesi vardır. Denize sıfır olmasına ve dünyanın en uzun sahillerinden birine sahip olmasına rağmen turizm yatırımı henüz yapılmamıştır. Ayrıca denizi yazın rüzgarlı olduğu için sörf sporu için idealdir.

Yerel Yönetim

Samandağ'da belediye teşkilatı ilk kez 1937 yılında kurulmuştur.

Samandağ 42 mahalleden oluşmaktadır. Bunların 9'u ilçe merkezinde iken 33 mahalle kırsal mahalledir.

Samandağ Belediye Başkanları 
Yunus Nural    -
Zeynel Abidin Cilli    -
Abdullah Cilli    -
İzzettin Cilli    -
Ataullah Cilli    1968-1977
Mithat Aslan    1977-1980
Hasan Erdoğan    -
Erhan Aksay    -
Ganim Canbolat    1984-1994
Mithat Abacı    1994-1999
Ganim Canbolat    1999-2004
Ali Terzi (CHP)    2004-2009
Mithat Nehir (CHP)    2009-2019
Refik Eryılmaz (CHP)    2019-2024
Emrah Karacay (TİP)    2024-Günümüz